DAGBOEK 28 oktober 2002

Er brandt altijd een kaarsje op de ronde tafel die we speciaal gekocht hebben om te dienen als plekje voor Justin. Er staan bloemen en een lijstje met zijn portret, er liggen twee mapjes met foto's, een doos met kaarten die we gekregen hebben, een steentje, een takje en een paar blaadjes.
Zodra we 's ochtends beneden komen steken we de kaars aan. Net als wanneer we thuis komen. Het is al een paar keer gebeurd dat ik midden in de stad om moest keren omdat ik vergeten was de kaars uit te blazen.

DAGBOEK 27 oktober 2002

Een paar dagen geleden wilde Elio weer een keer robotten, dat is bewegen als een robot op het nummer Exterminate*. Peter heeft dat ooit bedacht. Hij deed allerlei houdingen voor, Elio en Justin deden hem na. Vaak dansten ze na het eten. De volumeknop ging op tien en ze bewogen op een bepaalde, vaste manier door de kamer.

Elio had al vaker gevraagd om te robotten, maar ik kon het niet aan. Tot ik eergisteren dacht: vooruit dan maar. Ik heb niet meegedaan, dat deed ik nooit. Ik was het publiek. Maar zelfs die rol was nu te zwaar. Ik ben de wc gaan schoonmaken. Om iets om handen te hebben en tegelijkertijd bij hem in de buurt te zijn. Elio danste - net als vroeger - met de rolgordijnen naar beneden en het licht uit. Toen het afgelopen was zei hij: 'Nee, het is toch niet zo leuk zonder Justin. Volgende keer moeten jij en papa meedoen.'




*Exterminate was een grote hit van Snap! in 1992.


TROOSTBOEK Helden op sokken - Annie Makkink



       Anders dan anders

       De volgende dag komt de zon op.
       Net als altijd.

       Maar het licht is anders.
       De lucht is anders.
       De geuren en kleuren zijn anders dan anders.
       Er is iets bijzonders.
       Het zweeft in de lucht.

       De kat spitst zijn oren.
       Zijn snorharen trillen.
       Hij loopt op twee poten.
       En zwaait met zijn staart.

       Het meisje merkt het ook.
       Maar de broers hebben niets in de gaten.
       Die gaan gewoon op stap.
       Niks bijzonders. Niks aan de hand.
       Jas aan. Kraag omhoog.
       Pet op. Klep naar beneden.
       Handen in de zakken.

       Tien en Negen.
       Acht en Zeven.
       Zes en Vijf.
       Vier en Drie.
       Twee en

       Eén?
       Waar is Eén?


      (bladzijde 45)
        Uitgeverij Querido, 1999, ISBN 90 214 7413 1 / NUGI 220

DAGBOEK 24 oktober 2002

Elio is vandaag zes jaar geworden.
Er was overduidelijk extra aandacht voor onze oudste. Vanaf tien uur tot ver na zessen hebben we continu bezoek en telefoontjes gehad. En tussendoor zijn we ook naar de schouwburg geweest. Elio was helemaal door het dolle heen. Hij schopte en sloeg, beet van zich af, was boos en verdrietig. Hij zei regelmatig: 'Ik heb niets te doen', terwijl de cadeautjes binnenstroomden.

Hij is tegenwoordig eigenlijk voortdurend bezig. Zodra hij maar één seconde niets doet, klaagt hij over verveling. Dat deed hij vroeger nooit. Alsof hij, net als wij, onrustig is en maar bezig gaat om niet te hoeven voelen.

Ik vond het geen goede dag. Was het te veel? Te druk?

's Avonds heb ik weer een zelfverzonnen verhaal verteld over ridder Elio en ridder Justin. Hij werd er rustig van en lag met dichte ogen en een glimlach op zijn lippen te luisteren.

DAGBOEK 22 oktober 2002

Het is herfstvakantie. Gisteren zijn Elio en ik naar een museum geweest. Straks gaan we met vriendinnen en hun kinderen naar Amsterdam om het VOC schip te bewonderen.
Ik doe het maar gewoon, dat lijkt me het beste.
Maar het is niet gewoon.
Alles is anders.

Om beurten lezen Peter en ik Elio 's avonds voor en blijven bij hem liggen totdat hij slaapt. Hij klaagt vaak over een raar gevoel in zijn buik, het lijkt op honger. Maar het verdwijnt niet na het eten van een koekje of een appel. Is het verdriet?

Donderdagavond heb ik bij een paar meiden van de musicalclub thee gedronken. Ze hadden me uitgenodigd. Het was mijn eerste avondje weg van huis. Het voelde heel onwerkelijk, alsof ik een vreemde, onbekende wereld was binnengetreden.

TROOSTBOEK Als een kinderhemd - Kristien Hemmerechts

Dit zijn woorden voor al wie met stilte leeft, de stilte van kinderen die niet roepen, niet lachen, niet huilen, niet brullen, niet tateren of babbelen of opgewonden honderduit vertellen, niet met stift op de muren krabbelen, niet weigeren hun bord leeg te eten, niet stiekem aan de chocolade zitten, niet.
Dit zijn woorden voor wie met vergeelde foto's leeft, altijd dezelfde versteende beelden, bekeken en bestudeerd tot ze niets meer betekenen en er zelfs geen enkele emotie aan kan worden ontlokt.
Dit is een omhelzing voor hen die kleren bewaren die nooit meer zullen worden gedragen, die geboortedata onthouden die nooit meer zullen worden gevierd.
Dit is een minimonument van papier dat tegen alle verweesde ouders zegt: u bent niet alleen.




(bladzijde 93)
Uitgeverij Atlas, 2006, ISBN 978 90 450 12073

DAGBOEK 20 oktober 2002

Justin's spullen passen in één doos.
Het meeste speelgoed was van hen samen. Kleding en praktische dingen waren eerst van Elio en gingen later over op Justin. Echt Justin zijn z'n speentjes, z'n knuffels, z'n dierensloffen, z'n stoere stappers, z'n Ernst en Bobbie rugzakje en z'n petje.
En voortaan alle zonnebloemen op deze aarde.

DAGBOEK 19 oktober 2002

Mijn depressieve gevoel blijft. Ik heb al ruim anderhalve week nergens zin in. Doe alles omdat het moet en omdat niet-doen nog slechter is. Dan wordt het hier een puinhoop. En van puinhopen wordt een mens meestal niet vrolijk.

Ik mis Justin.
Ik mis een stuk levensinvulling. Leven, plannen, toekomst.
Ik voel me leeg en verdrietig.

Nu Peter en ik allebei thuis zijn, verloopt het 's ochtends veel soepeler dan voorheen. Peter gaat eerst douchen, daarna stapt Elio met mij onder de douche. Om acht uur zitten we aan tafel, soms voor de televisie, en ontbijten. Peter brengt Elio naar school.
Om kwart voor negen zijn we samen beneden, aangekleed en wel, en wachten op wat komen gaat.

Elio gaat gewoon z'n gang. Hij kan uren alleen spelen, zoekt vriendjes op en gaat met plezier naar school, muziekles en zwemles. Hij gaat door, onverstoorbaar. Hoe doet hij dat?

Het is zo stil in huis.
Geen ruzies, geen geschreeuw, geen gestoei, geen geschater.
Juist deze rust, deze stilte, maakt het gemis zo voelbaar.
Justin kon het bloed onder mijn nagels vandaan halen. Net als Elio trouwens, maar Elio werd vaak tot ondeugend gedrag aangespoord door z'n broertje.
Justin vroeg veel aandacht. Ik was me voortdurend bewust van zijn aanwezigheid. Hij kon zich niet lang achter elkaar vermaken, deed eigenlijk voortdurend een appèl op me. Hij WAS er altijd. Elio kon je gemakkelijk een tijdje vergeten; hij vroeg niets, ging op in zijn spel. En als ze samen speelden was dat nogal luidruchtig.

Ik was zelden alleen.
Op dinsdag en donderdag, de dagen dat Justin tot vijf uur op de crèche was, werkte ik in de ochtend. Daarna ging ik Elio uit school halen. Meestal gingen we dan getweeën op pad: naar de bieb, de kapper of de supermarkt. Met Elio kon ik ook dingen voor mezelf doen, even kleren passen bijvoorbeeld. Met Justin was dat veel minder goed mogelijk. Hij ging zeer regelmatig aan de wandel en wilde vaak iets anders dan wat ik wilde.
Op niet-crèche-dagen was ik eigenlijk altijd met Justin. Samen thuis, soms met bezoek, of samen ergens naartoe. Stad, tuincentrum, apotheek, speeltuin, muziekles, consultatiebureau, dokter, tandarts, zwembad, postkantoor, HEMA, noem maar op.

Justin werd bijna altijd 's nachts wakker. Hij was z'n speentje kwijt, of z'n knuffel, moest naar de wc of kon niet slapen. 's Ochtends kwam hij vaak nog even bij ons op zolder liggen. Hij nam dan een hele berg knuffels mee, legde ze tree na tree op de trap en dook met zijn armen vol bij ons in bed. Na een paar minuten zei hij steevast: 'Mammie, zullen we er maar uit gaan, ik kan écht niet meer slapen.'

Elio wordt nooit wakker 's nachts en kan tot acht uur uitslapen.

TROOSTMUZIEK Heb het leven lief - Liesbeth List



Leef als een kind, van de wind en van de liefde
en herken de open blik in de ogen van een vreemde.
Dans met de maan, sla je armen om de sterren
ga je dromen achterna op de maat van de seizoenen.

Heb het leven lief, als de stormwind gromt en als de lente komt
en verberg je niet, als de regen valt en als de donder knalt.
Zing het hoogste lied, vlieg in vogelvlucht door de blauwe lucht.
Heb het leven lief en wees niet bang.

Huil als het moet, totdat je stikt in al je tranen.
Maar ontwapen je verdriet met dezelfde overgave
als waarmee je huilt, je kunt uit je as herrijzen.
Het geluk van het moment, zet een streep door het verleden.

Heb het leven lief, als de stormwind gromt en als de lente komt
en verberg je niet, als de regen valt en als de donder knalt.
Zing het hoogste lied, vlieg in vogelvlucht door de blauwe lucht.
Heb het leven lief en wees niet bang.

Heb het leven lief, met je ogen dicht of in het volle licht.
Hou van wie je ziet, pak de liefde vast en verlies haar niet.
Heb het leven lief in de grijze nacht en als de morgen lacht.
Heb het leven lief en wees niet bang
wees maar niet bang, wees maar niet bang.


Heb het leven lief, gezongen door Liesbeth List in het tv programma Een nieuwe jas Live op 2 februari 2008, geschreven door Han Kooreneef . Uitgebracht in 1999 op de CD Vergezicht

DAGBOEK 3 oktober 2002

Naar de Efteling. Zonder Justin, met Elio en een vriendje.
Om maar niet in Leiden te hoeven zijn waar het Leidens Ontzet uitbundig gevierd wordt.
Iets totaal anders doen.
Dat wil zeggen, iets wat we nooit met Justin gedaan hebben.

We laten ons overweldigen door sprookjesachtig mooie taferelen.
Nauwelijks wachttijden, véél afleiding.

Zo wordt het dus. Altijd.

Met het vage gevoel dat je iets leuks voor hem moet kopen om later aan hem te geven, als je het vriendje weer terugbrengt en Justin op gaat halen.

O nee, hij is er niet meer. Echt niet. Nooit.