Ik denk nog steeds: had ik maar dit en had ik maar dat. Hoe ik er ook naar kijk, rationeel of emotioneel, die gedachte is er altijd. Het is moeilijk om mezelf volledig de schuld te geven als je kijkt naar wat er precies gebeurd is. Maar emotioneel, als ouder, snijdt het, hoe je het ook wendt of keert. Ik ben emotioneel schuldig, rationeel misschien niet, maar het emotionele weegt veel zwaarder. Dat is een steen om je nek.
Ik kan er wel mee leven, maar het is geen makkelijk gevoel waaraan ik me kan onttrekken. Het is niet helemaal achter de rug.
Ik had eigenlijk niet de moed om alles in een keer te verwerken. Ik heb me op m'n werk gestort om te ontsnappen aan die beklemmende gevoelens, om te overleven. Er speelde nog een ander element, het woede-element: Bartje heeft ook enorm geleden. Dat moest je als ouder passief ondergaan. Je deed wel alles wat je kon om het te verlichten, maar aan het eind is hij nog een keer gestikt. Daar had ik nog de meeste moeite mee, ik zag het als een nalatigheid van de mensen die hem verzorgden. Hij werd 's avonds niet goed bewaakt, hij zat in zo'n stoel. Ik maakte me zorgen over hoe vaak hij gecontroleerd werd. Daar zit ook een schuldgevoel. Het is een soort laag op laag. Ik heb de arrogantie om te denken dat als we Bartje zelf hadden verzorgd, het nooit gebeurd zou zijn. Ik weet niet of het terecht is om dat te zeggen.
Ik heb er denk ik meer moeite mee gehad dan mijn vrouw. Het was in mijn ogen iets heel onrechtvaardigs, het had nooit mogen gebeuren dat een kind voor de tweede keer stikt. Dat was voor mij een mokerslag. Daar komt ook bij dat ik als kind zelf een keer bijna verdronken ben. Stikken is voor mij iets heel emotioneels. Daar zit heel veel lading op. Ik bleef op dat stuk hangen, was bijna van plan om ze voor het gerecht te slepen. Mijn vrouw had dat niet, die zei: 'Het is nu eenmaal gebeurd.'
We hebben hardop tegen elkaar moeten zeggen dat we elkaar vergaven. Dat was belangrijk in het proces, dat je dat niet alleen dacht of opschreef, maar ook daadwerkelijk hardop zei. Op het moment dat je elkaar vergeeft kun je wel weer op een werkzame manier met elkaar verder. Maar het schuldgevoel blijft, of ze nu wel of niet zegt dat ze me vergeeft. Het moment na het gebeuren, waarop mijn vrouw mij het verdrinken van Bartje verweet, staat als een soort monument in mijn beleving en gedachten. Dat kun je niet zomaar weghakken.
Er zijn twee elementen: het schuldgevoel en het onrecht. Waarom gebeurt dit, waarom heeft dit plaats kunnen vinden? Het schuldgevoel heeft onze relatie beïnvloed. Het onrecht heeft mijn gevoelens ten aanzien van religie, levenshouding beïnvloed. Er kwam een soort woede in mij op.
Schuldgevoel heeft ook met betrokkenheid, met liefde te maken. Net als bij het rouwproces. Rouw is een bewijs van liefde naar de ander toe.
Als er geen schuldvraag was geweest hadden we misschien minder relatieproblemen gehad, elkaar minder verwijten gemaakt. Voor de relatie is het belangrijk hoe je met dat schuldgevoel omgaat, of je dat zo kunt verwerken dat je weer verder kunt.
Het schuldgevoel is een soort zachte pijn geworden. Ik denk niet dat het ooit verdwijnt. Als ik onder zware druk sta speelt het altijd een rol, dan plopt het weer naar boven.
Fragment uit het interview met de vader van Bartje, gehouden op 15 oktober 2006.
Bartje is bijna verdronken toen hij zestien maanden oud was en daardoor meervoudig gehandicapt geraakt. In 1990 is hij tamelijk onverwacht overleden aan de gevolgen van epilepsie. Hij was toen bijna zeven jaar oud.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten