INTERVIEW met de vader van Joep THEMA : relatie

Ik ben heel actief geweest na het overlijden van Joep, heb veel geklust in huis. Mijn vrouw ging overal naartoe. Zij wilde praten. Ik zei: 'Ga jij maar naar mensen toe, ik ga deuren schuren.' We hebben elkaar vrij gelaten, ons was verteld dat iedereen op z'n eigen manier rouwt. Ik ging ook veel vaker naar de begraafplaats.

In het begin is de relatie slechter geworden. De communicatie liep niet goed. Ik was stil. Ik heb me heel erg teruggetrokken. Ik had het idee dat we elkaar niets meer hoefden te vertellen, dat we alles van elkaar wisten. De ziekte - en alles wat daarbij hoorde - hadden we immers samen meegemaakt. Ik wilde er ook niet over praten. Ik ben niet zo'n snelle spreker. Ik zeg iets, stop even, denk na en voor ik weer iets kan zeggen zit mijn vrouw er al tussen met de volgende vraag. Dan kan ik geen antwoord geven.

Ik heb het idee dat ze mij toen niet begreep. Zij vond dat ik te weinig vertelde. Daar kon ze niet goed tegen. Ze maakte zich zorgen om mij. Ik had het bovendien niet naar m'n zin op mijn werk. Ik heb professionele hulp gezocht. Daardoor is de communicatie tussen ons verbeterd. En ook doordat ik besloot om ander werk te gaan zoeken. Maar de grote bindende kracht is onze jongste zoon. Zonder hem zou het heel moeilijk geweest zijn. Ik ben geconfronteerd geweest met een zelfmoordpoging van een vader na de dood van zijn ongeboren kind. Dat heeft mij erg beziggehouden. Hoe kan iemand besluiten om zoiets te doen? Het werd mij toen duidelijk dat ik er voor mijn vrouw en onze jongste wil zijn, niet voor Joep.


Fragment uit het interview met de vader van Joep, gehouden op 21 maart 2006.
Joep kreeg hersenvliesontsteking toen hij 9 weken oud was en is de rest van zijn korte leven ziek geweest. Hij is in 2004 overleden toen hij bijna drie jaar oud was.

INTERVIEW met de moeder van Gijs THEMA : relatie

Ik heb gemerkt dat mannen en vrouwen op een andere manier rouwen. Mijn man en ik konden dat van elkaar hebben. We hebben elkaar geen verwijten gemaakt, vonden steun bij elkaar. Ik denk dat dat bij ons een groot goed was en dat we daar heel gelukkig van zijn geworden.

De meest heftige periode was de periode dat Gijs ziek was. We hadden toen nauwelijks tijd voor elkaar, waren bijna nooit samen. De een was bij onze jongste zoon, de ander bij Gijs. We hebben voornamelijk overleefd. Tijdens dat ziekbed van anderhalve maand waren we eigenlijk al met rouwverwerking bezig. En na het overlijden was er die gigantische vermoeidheid en moesten we proberen, ook voor onze jongste, om de draad van het leven weer een klein beetje op te pakken.

We zijn ons heel bewust geworden van het mooie dat we wél samen hebben. Toen we twaalfenhalf jaar getrouwd waren hebben we gezegd: 'Ons huwelijk heeft dit allemaal overleefd, dat mogen we best vieren.'

Mijn advies: blijf naar elkaar luisteren! Geef elkaar de ruimte om verdriet te hebben. Laat de ander doen waarvan hij/zij denkt dat hij/zij zich daar beter door gaat voelen: werk, therapie, sporten, wat dan ook. En kijk uit voor hoge verwachtingen, verwacht niet dat de ander op hetzelfde moment verdriet heeft als jij. Je bent en blijft twee individuen.


Fragment uit het interview met de moeder van Gijs, gehouden op 3 juli 2006.
In 1999 wordt er bij Gijs een tumor ontdekt bij de hersenstam. Vier maanden na de ontdekking overlijdt hij.
Gijs is zesenhalf jaar oud geworden.

INTERVIEW met de vader van Bartje THEMA : relatie

Mijn vrouw heeft mij min of meer verweten dat Bartje in het water is gevallen. Ik had niet goed opgelet. Bartje werd binnengebracht in het ziekenhuis toen mijn vrouw dienst had. Kun je je voorstellen dat je eigen zoon binnenkomt? Ze gaf enorm op mij af, het was mijn schuld. Dat snijdt in je. Vooral omdat je jezelf sowieso schuldig voelt, schuld of geen schuld. Het hakt er twee keer zo diep in als je partner zich omdraait en jou de schuld geeft. Dat kan geen psycholoog weg praten.

Er ontstond een sfeer van verwijten en irritaties naar elkaar toe. Ik stortte mij op m'n werk en praatte er eigenlijk weinig over. Terwijl zij verwachtte dat ik dat wel deed. Ze verwachtte ook dat ik hetzelfde voelde als zij. We raakten steeds verder van elkaar verwijderd. Het was bijna zover dat ik dacht dat we maar beter konden gaan scheiden. Ik kwam thuis en we hadden meteen ruzie. Alles was strijd.

Je moet zorgen dat je relatie op alle gebieden goed blijft, ook op seksueel gebied. In situaties als deze is het logisch dat de seks in de knel komt. En een relatie is heel makkelijk kapot te maken door een man geen seks te geven. Binnen een jaar is het gedaan, dat kan ik je garanderen. Dolfijnen paren voor de bonding. Dat geldt ook voor mensen. Als je het niet meer 'doet' valt de cohesie uit elkaar. Je moet tegen elkaar durven zeggen: luister, ik ben niet gelukkig vanwege de stress, maar ook door het ontbreken van seks. Hoe lullig het ook klinkt, dat werkt wel voor een man. Het is een biologisch proces: een man heeft die ontlading nodig om zijn gevoelens weer op peil te brengen en de relatie te versterken. Ken je het gezegde: een man geeft genegenheid om seks te krijgen, een vrouw geeft seks om genegenheid te krijgen?

Ik heb een tijdje een vriendin gehad. Het klinkt heel egoïstisch, maar ik vond dat ik tekort gedaan werd. Ik had iemand gevonden die mij aandacht schonk. Aandacht die ik niet meer kreeg van mijn vrouw. Ik voelde me er beter door. Maar het was een knellend gevoel. Ik bedroog mijn partner en wist dat het een soort uitvlucht was. Toen mijn vrouw erachter kwam, barstte de bom. Natuurlijk was ze woedend. Ik wilde onze relatie repareren. We hebben ons de vraag gesteld of we nog van elkaar hielden. Dat was zo. Met counseling zijn we bij elkaar gebleven. We zijn er zelfs sterker uitgekomen.

Mijn advies: blijf communiceren zonder verwijten te maken. Verwijt is een sluipmoordenaar van je relatie. Ga samen iets leuks doen, heb plezier, lach, zodat je een band blijft voelen. Hoe moeilijk dat ook is want je wilt helemaal niet lachen...


Fragment uit het interview met de vader van Bartje, gehouden op 15 oktober 2006.
Bartje is bijna verdronken toen hij zestien maanden oud was en daardoor meervoudig gehandicapt geraakt. In 1990 is hij tamelijk onverwacht overleden aan de gevolgen van epilepsie. Hij was toen bijna zeven.

INTERVIEW met de vader van Luuk THEMA : relatie

Ik heb veel bewondering voor mijn vrouw, voor hoe zij in het leven staat. Ze is op zoek gegaan naar de betekenis van de dood. Ze leest veel over het boeddhisme en begrijpt steeds beter hoe je op een andere manier tegen leven en dood aan kunt kijken dan hier gangbaar is. Ik leer van haar. Voor mij is alles wat met de dood van Luuk te maken heeft verbonden met verdriet. Zij kan bij wijze van spreken heel verguld naar een video van Luuk kijken. Ik zit er altijd bij te janken.

Mijn broer zei op de begrafenis dat we met z'n drieën een driehoek vormen, een stevige basis waarop van alles kan groeien en bloeien. Zo voelt het ook. De basis tussen ons is ongelooflijk sterk. Dat kan niet misgaan.

Ik geloof - zonder dat ik het kan onderbouwen - dat als ouders scheiden na het overlijden van hun kind, er al iets niet goed zat in het fundament. Onze ervaring is dat na de dood van Luuk alles wat al een beetje rammelde, wat niet klopte, slechter is geworden. En dat de dingen die goed waren, beter zijn geworden. De scheidslijn is duidelijker. Bij elkaar blijven heeft te maken met verbondenheid en inleving. Mijn raad? Doe moeite, echte moeite, om te snappen, te doorvoelen, waar de ander zich mee bezighoudt.


Fragment uit het interview met de vader van Luuk, gehouden op 20 oktober 2006.
Luuk is in 2004 plotseling overleden. Hij was toen ruim vijfenhalf jaar oud. Hij heeft een ouder zusje.

INTERVIEW met de moeder van Bartje THEMA : relatie

De eerste maanden na de bijna-verdrinking van Bartje waren we alleen maar aan het overleven. Het was ieder voor zich. We probeerden elkaar wel te troosten, maar groeiden erg uit elkaar. Omdat we Bartje nog hadden, moesten we verder. We waren vooral gericht op zijn verzorging, leefden van de ene dag naar de andere: weer een operatie, weer nieuwe medicijnen, weer nieuwe problemen. Wij waren samen alleen maar bezig met ons kind, er was geen tijd en energie voor de relatie.

We beleefden de geboorte van onze tweede zoon, een kleine vijf maanden later, heel anders. Mijn man kon weer gelukkig zijn. En hij had een uitlaatklep, was veel met zijn werk bezig. Ik zat thuis met alle ellende en was op het depressieve af. Ik verweet hem veel, heb ook hele lelijke dingen gezegd. Mijns inziens ging hij maar door met zijn leven, was niet verdrietig genoeg, ging niet vaak genoeg naar het graf. Er kwamen verwijten om de kleinste dingen. We hadden geen goed woord meer voor elkaar over, alles was negatief. Mijn verdriet overheerste. Het ging niet goed met ons, terwijl we ons heel erg bewust waren van het feit dat ons huwelijk op de klippen zou kunnen lopen. Bartje is uit huis geplaatst, onder andere daardoor kennen we veel ouders van gehandicapte kinderen. Een groot deel daarvan is gescheiden.

Een half jaar na het overlijden van Bartje ben ik in therapie gegaan. Ik liep met de gedachte rond 'als ik me van de brug afgooi is het ook goed.' Daar ben ik erg van geschrokken. Ik heb ruim een jaar in therapie gezeten. Ik kreeg handvatten hoe ik mijn onbegrip en eenzaamheid met mijn man kon bespreken. Ik leerde ook dat ik het niet alleen vanuit mijn eigen kant moest bekijken. De therapeut heeft me duidelijk gemaakt dat iedereen anders rouwt en dat ik niet kon verwachten dat mijn man het op mijn manier deed.

Na de geboorte van ons vijfde kind, acht jaar later, is het weer helemaal mis gegaan tussen ons, we hadden zo veel ruzie! Mijn man was vaak in het buitenland en heeft een halfjaar een vriendin gehad. Vanwege die relatie zijn we in relatietherapie gegaan. Dat was op initiatief van mijn man, hij had er veel spijt van.

We hebben er allebei hard aan gewerkt, vooral om aandacht aan elkaar te geven. We gingen bewust leuke dingen doen samen, ook al hadden we daar helemaal geen zin in. Naar de bioscoop, een hapje eten, naar een museum of een paar dagen weg. Dat gaf echt niet altijd een goed gevoel hoor! Wat denk je, dan kregen we de grootste ruzies en kwam juist alles naar boven.

Wat er met Bartje gebeurd is heeft onze relatie flink op z'n kop gezet. Maar we zijn er sterk uitgekomen, vooral de laatste jaren hebben we het heel fijn samen!


Fragment uit het interview met de moeder van Bartje, gehouden op 22 april 2006.
Bartje is bijna verdronken toen hij zestien maanden oud was en daardoor meervoudig gehandicapt geraakt. In 1990 is hij tamelijk onverwacht overleden aan de gevolgen van epilepsie. Hij was toen bijna zeven.

INTERVIEW met de moeder van Joep THEMA : relatie

De periode dat Joep in het ziekenhuis lag, heb ik als heel goed ervaren. Mijn man en ik gingen er samen voor: we zorgden ervoor dat Joep zo goed mogelijk behandeld werd. We hebben nooit ruzie gehad. Maar het was een heel onnatuurlijke situatie. In een normale situatie ben je allebei ook met je eigen dingen bezig, heb je ieder je eigen taken. Wij deden alles samen.

Na het overlijden zijn we in onze schulp gekropen. We hebben elkaar een beetje losgelaten, afstand genomen. We wilden elkaar niet belasten. Je ziet dat de ander verdriet heeft en denkt 'laat maar' omdat je het niet nog erger wilt maken.We gingen dingen opslaan in plaats van uitspreken: ergernissen waar we elkaar niet mee lastig wilden vallen, maar waar we ons toch aan irriteerden. Het praten stopte. We hadden zo veel gepraat in de maanden dat we met Joep bezig waren... Ineens was hij weg, was er een gat. Het was moeilijk om dat te overbruggen, daar zijn we nog steeds mee bezig. Ik merkte dat ik ook lichamelijk helemaal in mezelf kroop. Ik had minder ruimte voor iets anders. Ik kon geen seks hebben, daar had ik heel veel moeite mee, nu nog. Dat kostte me te veel energie, dat was al zo in de tijd dat Joep ziek was. We waren uitgeput. Die uitputting gaat heel lang door, je doet wat je moet doen. Seks hoorde voor mij in de categorie 'hoeft niet', dus dat deed ik niet. Terwijl ik wist dat dat niet fijn is.

Mijn man werd stil, ik ging praten. En hoe meer ik ging praten, hoe stiller hij werd. Dat ging niet goed. En dan ga je met andere mensen praten en raak je elkaar een beetje kwijt. Terwijl je dat niet wilt.

Na een jaar werd het erger, was er nog meer afstand. Ik dacht toen: alle seizoenen zijn er overheen gegaan, nu wordt het misschien minder zwaar omdat we het allemaal al een keer hebben meegemaakt. Maar ik kwam in een put terecht. De pijn was niet meer te dragen. Het werd zwart. Ik kon alleen maar denken 'dit duurt de rest van mijn leven.'

Momenteel zit er weer een beetje beweging in. Maar het gemak waarmee we samen dingen konden doen is weg. Het is stroever. Toch heb ik niet het idee dat onze relatie zal stranden. Wij delen zo ontzettend veel - of we nou bij elkaar blijven of niet - we zullen nooit los van elkaar komen. We zijn zo close met elkaar geweest tijdens de ziekte van Joep. Het voelt nu als een enorme verwijdering, maar misschien is dat wel normaal. We leven in ieder geval niet langs elkaar heen. De verbondenheid is er nog wel, het is alleen losser. Het voelt alsof je leert fietsen: iemand heeft steeds je zadel vastgehouden en opeens laat hij los. Je slingert en vraagt je af of je wel rechtop blijft. Ik trap gewoon door, ik wil leren fietsen, maar ik ben wel bang.

Je neemt eigenlijk afscheid van de oude relatie, wat je had is voorbij. Je begint een nieuw leven en dat is een zoektocht. Als je daar niet samen aan wilt werken, is het over. Onderzoek dus wat je nodig hebt om door te kunnen gaan. Geef elkaar de ruimte, maar blijf op elkaar letten. En aanvaard hulp!


Fragment uit het interview met de moeder van Joep, gehouden op 10 maart 2006.
Joep kreeg hersenvliesontsteking toen hij 9 weken oud was en is de rest van zijn korte leven ziek geweest. Hij is in 2004 overleden toen hij bijna 3 jaar oud was.

INTERVIEW met de vader van Ariëlle THEMA : relatie

De eerste twee maanden na het overlijden van Ariëlle hebben we veel gepraat. Daarna is mijn vrouw naar Suriname vertrokken. Toen hebben we veel gebeld. We probeerden over de positieve dingen te praten, over toen Ariëlle nog leefde. We hadden al zoveel ellende en waren tienduizend kilometer van elkaar verwijderd. Later spraken we minder met elkaar. Ik was hier, in m'n eentje, vooral bezig met Ariëlle, terwijl mijn vrouw, bij familie, meer bezig was met haar zwangerschap.

Ons leven is één grote verandering. Ik vraag me af of er door het overlijden veel veranderd is, behalve dat ik op een andere manier met mijn overleden dochter omga dan mijn vrouw. Ik ben elke week minstens een keer op de begraafplaats, zij niet. Ik zal haar dat niet verwijten. Laatst, op de 'verjaardag' van Ariëlle, zei mijn vrouw dat ze volgend jaar geen mensen meer wil uitnodigen op die dag. Ik wil daar eerst over praten. Prima dat zij dat zo wil, maar ik heb ook gevoel.

Natuurlijk heeft het overlijden invloed gehad op onze relatie. Ik ben blij dat we niet uit elkaar gedreven zijn. We hebben gevoelsmatig een sterkere band.

Mijn advies? Blijf praten over je gevoel en over waarom je het zo voelt. Blijf begrip houden voor het feit dat je niet voor iemand anders kunt voelen. En maak elkaar geen verwijten.


Fragment uit het interview met de vader van Ariëlle, gehouden op 16 maart 2006.
Ariëlle is in 2002 plotseling overleden toen ze bijna zevenenhalve maand oud was.

INTERVIEW met de vader van Bob THEMA : relatie

Communicatie is heel belangrijk. Ik kan mij voorstellen dat het fataal is voor je relatie als je in de periode na zoiets heftigs als het overlijden van jouw kind niet kunt communiceren. Dan begrijp je elkaar dus niet. Je gaat allebei anders om met verdriet. Als je daar niet over kunt praten, en gaat kibbelen, en irritatie op irritatie krijgt, kun je uit elkaar groeien.

Het zou mij trouwens uiterst bevreemden als mensen het overlijden van hun kind als uitgangspunt nemen om uit elkaar te gaan. Er sluimerde dan waarschijnlijk al iets dat niet in orde was, en dat wordt door het overlijden versterkt.

Mijn advies? Wees zo open en eerlijk mogelijk tegenover elkaar, ook wat betreft gevoelens en emoties.


Fragment uit het interview met de vader van Bob, gehouden op 15 januari 2006.
Bob is in 2003 overleden, hij is slechts 3 uur oud geworden.

INTERVIEW met de moeder van Bob THEMA : relatie

We zijn heel intensief met elkaar omgegaan na het overlijden van Bob. Mijn man kon mij echt troosten. Ik heb hem aangespoord om te huilen, net na de bevalling, toen hij Bob in zijn armen had. Je moet gewoon huilen, het moet eruit, je hebt verdriet! Ik had niet verwacht dat we elkaar zo goed zouden kunnen vinden in verdriet. Onze relatie voelt nog vertrouwder dan voorheen, we zijn nog blijer met wat we hebben. We spreken de dingen misschien ook meer uit. Ik heb het gevoel dat dit nooit meer stuk gaat.

Scheiden? Ik vind dat je het niet kan maken om uit elkaar te gaan tegenover de andere kinderen. Die vragen daar niet om.


Fragment uit het interview met de moeder van Bob, gehouden op 14 november 2005.
Bob is in 2003 overleden, hij is slechts 3 uur oud geworden.

INTERVIEW met de ouders van Nini THEMA : relatie

Het overlijden van Nini was eigenlijk een soort opluchting: het was het einde van een lange lijdensweg. We hebben ons daarna heel erg geconcentreerd op de twee andere kinderen, voor hen moest het zo normaal mogelijk zijn. Zij mochten geen last hebben van dat enorme verdriet dat wij met ons meedroegen. Dat lukte natuurlijk niet, maar we probeerden hen een zo onbezorgd mogelijk thuis te geven. Met als gevolg dat we 's avonds bekaf in bed lagen en geen energie meer hadden om samen leuke dingen te doen. We zijn voor onszelf tekortgeschoten.

Het zou goed geweest zijn als we een aantal dingen op een rijtje hadden gezet en niet gedaan hadden alsof er niets aan de hand was in ons dagelijks leven. Maar daar kwamen we niet aan toe: we waren allebei met onszelf bezig, met het werk, en met de kinderen. We hadden ook geen tijd om er vaak bij stil te staan, de zaak moest draaiende gehouden worden, je moest doorgaan. En er was nauwelijks professionele hulp. Er was wel wat, maar dan moest je gaan zoeken naar 'iets' waarvan je zelf ook niet precies wist waar je naar zocht.

Als je zoiets als dit meemaakt, brengt het je óf dichter bij elkaar, óf het drijft je verder uit elkaar. Er wordt een enorme emotionele druk op beide partners uitgeoefend. De manier waarop je beiden reageert moet bij elkaar passen.

Ons houdt deze gezamenlijke ervaring bij elkaar. Wij hebben dit kind samen gekregen, als er een ander zou komen bij een van tweeën.... Dit kunnen we nooit met een ander delen. Het heeft onze relatie verstevigd. Plus het feit dat we nóg twee kinderen hadden op het moment dat Nini overleed.

Het is wel een kwetsbaar litteken, nog steeds, dat merken we allebei. Er hoeft maar iets te gebeuren - het horen van bepaalde muziek, het ruiken van een bepaalde geur, een ontmoeting met iemand die Nini gekend heeft - en we zijn weer van slag.

Ons advies? Probeer met elkaar te praten en probeer elkaar de ruimte te geven. Als een van de twee geen prater is, geef hem of haar dan de ruimte om die activiteiten te doen waar hij of zij behoefte aan heeft.


Fragment uit het interview met de ouders van Nini, gehouden op 30 januari 2006.
Nini is door zuurstoftekort tijdens de geboorte ernstig gehandicapt geraakt. Ze is in 1982 overleden toen ze bijna zes jaar oud was.

INTERVIEW met de moeder van Johnny THEMA : relatie

In de eerste maanden na het overlijden van Johnny was het af en toe even 'kinken'. Mijn man kon soms heel lelijk tegen mij doen, dan zei hij: 'Jij had op Johnny moeten passen.' Hij vond dat je als vrouw thuis moest zijn en op je kinderen moest passen. We waren onaardig tegen elkaar, lelijk. Hij was een gesloten man, maar hij was daarna nog meer gesloten. Hij liet ook alles aan mij over. Hij sloot zich op in zijn werk en zijn sport: voetbal. Dat eeuwige rotte voetbal. We konden goed met elkaar praten, maar toen lukte het gewoon niet.

Mijn man was heel erg veranderd door het overlijden, dat vindt mijn oudste zoon ook. Als de kinderen niet op tijd thuis waren, werd hij heel boos. Dan liet hij z'n eten staan en ging zoeken. Het was een reactie op zijn angst. Ik vond dat heel moeilijk. Ik hoorde altijd te weten hoe laat ze thuis zouden zijn en waar ze zaten. Als ik zei dat ik het niet wist, werd hij boos. Hij zei: 'Ik werk, jij zorgt voor de kinderen.' Later ging het wel beter. En nog later, toen hij ziek werd, werd de band weer wat sterker.

Mijn man was angstig. Ik ervoer dat als een druk. Ik moest altijd maar weten waar mijn kinderen waren. Onze relatie was moeilijker geworden. Ik vond dat hij niet voldoende verantwoordelijkheid op zich nam. Hij ging heel makkelijk weg, naar voetbal bijvoorbeeld. Hij kon zo gesloten zijn. Ik heb weleens gedacht dat ik ervandoor wilde. Ook door het verwijt van anderen: 'dan had je maar beter op je kind moeten letten'. Maar vroeger bleef je bij elkaar, ondanks de enorme moeilijkheden die je soms had. Toch heeft het verdriet ons ook bij elkaar gehouden.


Fragment uit het interview met de moeder van Johnny, gehouden op 23 maart 2006.
Johnny is plotseling overleden in 1963, hij was toen vierenhalf jaar oud.

INTERVIEW met de moeder van Milan THEMA : relatie

In de eerste maanden na het overlijden van Milan was het contact tussen mijn man en mij intenser, misschien omdat we beseften dat het leven ineens afgelopen kan zijn. We hebben ook een periode gehad dat het minder ging, dat we een beetje langs elkaar heen leefden. Ik vond hem heel gesloten, hij is een binnenvetter, had het er niet meer over. Als ik dat constateerde zei hij: 'Wat moet ik dan zeggen?' Hij kan er heel moeilijk mee overweg, ik denk dat ik daar makkelijker in ben. Maar ik ben ook veel opener. Er zijn tijden geweest dat ik merkte dat hij er mee bezig was, het moeilijk had en dan zei ik bepaalde dingen niet om hem niet lastig te vallen. Dan dacht ik: ik zoek het zelf wel uit, en dat is natuurlijk niet goed. Toen ging ik me terug trekken. Ik had zelf ook zoveel aan m'n hoofd. Nu gaat het weer beter. Het is hechter dan het ooit geweest is.


Fragment uit het interview met de moeder van Milan, gehouden op 24 mei 2006.
Milan is in 2002 plotseling overleden toen hij bijna drieënhalf jaar oud was.

INTERVIEW met de moeder van Jasmijn THEMA : relatie

Ik ken mijn man sinds m'n achttiende. We zijn altijd heel close geweest, dat was ook zo na het overlijden van Jasmijn. Behalve in de eerste week, toen waren we echt gescheiden. Ik zat op de bank en kon niet meer lopen, mijn man was alleen maar aan het huilen op straat. Dat heeft tot aan de begrafenis geduurd, daarna waren we weer samen. Als we niet bij elkaar zijn voelen we ons niet happy. We hadden elke dag bezoek, de hele dag, ook 's nachts. Ik weet nog dat we helemaal in paniek raakten toen we na een paar weken tien minuten alleen waren. We wilden samen zijn. We praatten met elkaar - ik was iets meer aan het woord dan hij - keken foto's, gingen wandelen. Ik vond het heel erg dat hij na acht maanden weer ging werken.

We zijn nog dichter bij elkaar gekomen. We zijn kwijt waar we allebei het meest van houden, naast onze andere kinderen. Jasmijn is een kind van ons samen. Ik vond het moeilijk om te zien dat hij zoveel verdriet had, om iemand waar je zoveel van houdt pijn te zien hebben. Ik had hem nog nooit zo veel zien huilen.

Ik kan me wel voorstellen dat ouders scheiden na het overlijden van hun kind. Mijn man wilde bijvoorbeeld 's avonds gaan wandelen, terwijl ik achter de computer wilde zitten om te mailen met lotgenoten. We hebben elkaar vrij gelaten, maar ik vond het niet altijd leuk dat hij wegging en hij vond het niet leuk dat ik wéér achter de pc zat. Maar we deden het gewoon anders op die momenten en accepteerden dat van elkaar. Ik kan begrijpen dat er veel irritaties ontstaan - je kunt gewoon minder hebben - en dat je uit elkaar groeit, zeker als de ander niet praat of huilt. Dat vind ik niet raar. Heel veel dingen zijn immers veranderd. Ik denk dat je elkaar vrij moet laten en moet proberen om te blijven praten.


Fragment uit het interview met de moeder van Jasmijn, gehouden op 2 november 2006.
Jasmijn is in 2003 plotseling overleden, ze was toen ruim vierenhalf jaar oud.

INTERVIEW met de vader van Rosa THEMA : relatie

In de eerste periode na het overlijden van Rosa waren mijn vrouw en ik veel samen. We deden alles samen, konden met elkaar praten, waren het gauw eens ook. Meer dan daarvoor. We zijn erg naar elkaar toegetrokken. We kunnen het in crisissituaties samen wel vinden, dat is een soort geluk geweest. Als er iets aangepakt moet worden, gaat het goed met ons. En we hadden heel sterk het gevoel, allebei, dat er iets aangepakt moest worden. De motor daarachter was onze oudste zoon. En op een spirituele manier ook Rosa. Om het voor de kinderen goed te kunnen laten zijn, moesten we het samen goed hebben.

We zijn twee keer in de week gaan wandelen, later een keer per week. Dat hebben we echt afgesproken. We gingen naar het strand, liepen hand in hand (wat we niet vaak deden). Ik heb dat als heel positief ervaren. Je gaat een beetje voor je uit praten, in elkaars aanwezigheid voor je uit praten, je hoeft niet eens een gesprek te voeren: gewoon wat er in je zit naar buiten laten komen. Dan blijkt er ineens heel veel gemeenschappelijks te zijn. Dat geeft een goed gevoel.

We hebben ook veel essentiële dingen samen gedaan: het regelen van de begrafenis, het laten maken van een beeldje voor op het graf, het opruimen van Rosa's kamertje. Alleen al het feit dat we besloten om daar met elkaar over te praten, heb ik als verlichtend ervaren.

Ik denk dat ouders scheiden na het overlijden van hun kind omdat het gewoon heel moeilijk is! Zelfs als je het in het begin samen goed oppakt wil dat nog niet zeggen dat, als ieder z'n eigen leven weer een beetje gaat leiden, als je weer over de zandweg gaat ploegen, want zo voel ik het, nog steeds samen doet. Dat komt omdat je zo ontzettend hard aan het zoeken bent, zo bezig bent met je eigen pijn en onzekerheid. Het vraagt nogal wat om dat samen te doen. Ook nu nog, na drieënhalf jaar.

We delen nog steeds veel met elkaar, maar praten er niet altijd meer over. Ik voel ook weerstand om mij tot mijn vrouw te wenden als ik verdrietig ben, om haar ermee op te zadelen. En misschien ben ik bang dat ik haar verdriet dan ook weer over mij heen krijg. Ik praat soms liever met iemand anders, die trouwens niet altijd makkelijk te vinden is. Ik constateer bij mezelf dat ik me terugtrek. We hebben zoveel gepraat en zoveel verdriet gehad samen, op een gegeven moment wil ik dat niet weer allemaal oprakelen. Het feit dat je het overlijden samen hebt beleefd is dus soms een voordeel en soms een nadeel. In het begin zijn we er sterker door geworden, nu vooral kwetsbaarder.

Ik heb één advies: dwing jezelf om dingen samen te doen, het liefst de essentiële dingen.


Fragment uit het interview met de vader van Rosa, gehouden op 16 oktober 2006.
Rosa is in 2003 plotseling overleden, ze was toen bijna negen jaar oud.